عيد غدير خم روز ۱۸ ذي الحجه در تقويم اسلامي مي‌باشد كه توسط مسلمانان شيعه براي جانشيني صريح علي بن ابي طالب در مقام امامت پس از محمد پيامبر مسلمانان جشن گرفته مي‌شود. كه به اعتقاد شيعيان بر طبق خطبه محمد در غدير خم علي را بعد از خود با حديث { مَن كُنتُ مولاه فَهذا عليّ مولاه أللهم والِ من والاه و عادِ من عاداه } جانشينش براي تمامي مسلمانان اعلام كرد.[۱][۲][۳] شيعيان نيز بر طبق يك سنت ديرين، عيد غدير خم را در مساجد، تكايا و هيئت‌هاي مذهبي همانند عيد فطر، عيد قربان و ديگر اعياد مسلمانان جشن مي‌گيرند. در مقابل مسلمانان سني، عيد غدير خم را جشن نمي‌گيرند و اعتقاد شيعيان مبني بر جانشيني بعد از محمد را نمي‌پذيرند.

 

جشن ولايت علي عليه السلام (عيد غدير خم)


پديد آورنده : محمود سوري ، صفحه 205

 

اشاره

در فرهنگ مسلمانان، بعضي روزها به دليل بركت و خيري كه در آنهاست، عيد ناميده شده است. يكي ازاين روزهاي والامقام، روز عيد غدير خم، يعني هيجدهم ذيحجه است كه از سوي رسول گرامي اسلام، برترين عيد امت لقب گرفته است. حضرت فاطمه عليهاالسلام نيز در حديثي، غدير خم را اتمام حجت خداوند با مسلمانان مي داند تا در برگزيدن جانشين رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله به انحراف نيفتند.

معناي غدير

غديردرلغت به معناي آبگير است؛ گودالي در بيابان كه آب باران در آن گرد آيد. در ميان راه دو شهر بزرگ دنياي اسلام، مكه و مدينه، محلي است به نام «جُحفه» كه در زمان رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله ، كاروانيان حج گذار در آنجا از هم جدا مي شدند و به طرف ديار خود مي رفتند. در اين محل، غدير خم جاي دارد. علت نام گذاري اين غدير به خم، آن است كه آبگير آنجا به شكل خُمِ رنگرزان بوده و برخي قبايل صحرايي، گاه جامه هاي رنگ كرده خود را در اين آبگير مي شسته اند.

خلاصه واقعه غدير خم

در سال دهم هجرت، رسول خدا صلي الله عليه و آله به حج رفت و احكام آن را به مردم آموزش داد. به هنگام بازگشت از مكه، در استراحتگاه جُحفه و در غدير خم، به امر خدا مردمان را گرد آورد و در آن مجمع سترگ، امام علي عليه السلام را به جانشيني خود به آنان شناساند و فرمود: «هر كس من مولاي اويم، علي مولاي اوست». البته جانشيني علي عليه السلام سال ها پيش در مكه و در جمع خاندان هاشم انجام گرفته بود، ولي در غدير، به اطلاع عموم رسيد.

غدير؛ تداوم خط نبوت

واقعه غدير خم كه در آخرين سال زندگي رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله رخ داد و در آن علي عليه السلام به جانشيني آن حضرت صلي الله عليه و آله برگزيده شد، حادثه اي تاريخي نيست كه در كنار ديگر وقايع بدان نگريسته شود. غدير تنها نام يك سرزمين نيست؛ يك تفكر است. غدير، نشانه و رمزي است كه از تداوم خط نبوت خبر مي دهد. غدير، نقطه تلاقي كاروان رسالت با طلايه داران امامت است. آري، غدير خم يك سرزمين نيست؛ چشمه اي است كه تا پايان هستي مي جوشد؛ كوثري است كه فنا برنمي دارد؛ و افقي است بي كرانه و خورشيدي است عالم تاب.

غدير و سرنوشت اسلام

بدون شك واقعه غدير خم، نقش سرنوشت سازي در تعيين مسير آينده اسلام داشته است. در اين واقعه، پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله مهم ترين مأموريت دوران پيامبريِ خود را به انجام رساند؛ مأموريتي كه انجام آن، به منزله رساندن پيام رسالت حضرت بود، و كوتاهي در مورد آن، به از بين رفتن زحمات چندين ساله ايشان مي انجاميد؛ چنان كه خداوندمتعالي درآيه 67 سوره مائده مي فرمايد: «هان اي پيامبر! آنچه را از سوي پروردگارت به تو نازل شده است، تبليغ كن و اگر چنان نكني، پيام و رسالت او را انجام نداده اي وخداوند تو را از مردم حفظ مي فرمايد».

حديث غدير خم يقيني است.

واقعه غدير خم، يكي از مسلّم ترين مسائل تاريخ اسلام است و صدها دانشمند از آن ياد كرده اند؛ مانند ابوريحان بيروني و خواجه نصيرالدين طوسي. فيلسوف معروف، فارابي نيز بر همين اساس، به تحليل فلسفه «امامت» پرداخته است. ابن سينا نيز به موضوع نص (حديث صريح غدير)، در كتاب شفا اهميت داده است، و آن را بهترين راه براي تعيين جانشين دانسته است. گذشته از علماي بزرگ شيعه كه همه موثّق اند و حجت،ده ها و ده ها دانشمند و محدث و مورّخ و مفسر از اهل سنت نيز حديث غدير و واقعه آن را نقل كرده اند؛ مانند طبري و ابن اثير و احمد حنبل.

اگر مي شد...

اگر پس از درگذشت پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به سفارش هاي روز غدير و موارد مكرر ديگري كه پيامبر صلي الله عليه و آله ، علي عليه السلام را پيشوا معرفي فرموده بود عمل كرده بودند، اسلام جهان گير مي شد و دين خدا بشريت را به راه مي آورد و عدالت و دادگري، آفاق تا آفاق گيتي را مي گرفت. از اينجاست كه همه هوشمندان تاريخ بشر كه به گونه اي ازاين واقعه آگاهي يافته اند، از انحرافي كه پس از رحلت پيامبر پيش آمد، اظهار تأسف كرده اند؛ از اين جمله است ولتر، فيلسوف مشهور فرانسوي. وي تأسف خويش را چنين اظهار كرده است: «آخرين اراده محمد انجام نشد؛ او علي را به جاي خود منصوب كرده بود...».

عيد غدير در احاديث

عيد خلافت و ولايت

زياد بن محمد گويد: به امام صادق عليه السلام گفتم: آيا مسلمانان عيدي غير از عيد قربان و عيد فطر و روز جمعه دارند؟ فرمود: «آري، روزي كه رسول خدا صلي الله عليه و آله ، اميرمؤمنان علي عليه السلام را (به خلافت و ولايت) منصوب كرد».

برترين عيد امت

رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود: «روز غدير خم، برترين عيدهاي امت من است، و آن روزي است كه خداوند بزرگ دستورداد برادرم، علي بن ابي طالب را به عنوان پرچمدار (و فرمانده) امتم منصوب كنم، تا بعد از من مردم به دست او هدايت شوند، و آن روزي است كه خداوند در آن روز دين را تكميل، و نعمت را بر امت من تمام كرد و اسلام را دين آنان قرار داد».

عيد آسماني

حضرت امام رضا عليه السلام به نقل از جدّش امام صادق عليه السلام فرمود: «روز غدير خم، درآسمان مشهورتر از زمين است».

عيد پر بركت

امام صادق عليه السلام فرمود: «به خدا قسم اگر مردم فضيلت واقعي روز غدير را مي شناختند، فرشتگان روزي ده بار با آنان مصافحه مي كردند. بخشش هاي خدا به كسي كه آن روز را شناخته، قابل شمارش نيست».

روز سپاس و شادي

امام صادق عليه السلام فرمود: «عيد غدير، روز عبادت و نماز و سپاس و ستايش خداست، و روز سرور و شادي است؛ به دليل ولايت ما خاندان كه خدا بر شما منت گذاشت. من دوست دارم شما آن روز را روزه بگيريد».

روز نيكوكاري و بخشش

از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه فرمود: «يك درهم دادن به برادران با ايمان و معرفت در روز عيد غدير، برابر هزار درهم (در روزهاي ديگر) است؛ بنابراين، در اين روز به برادرانت انفاق كن و هر مرد و زن مؤمن را شاد گردان».

روز ناله نوميدي شيطان

امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش حضرت باقرالعلوم عليه السلام نقل كرد كه فرمود: «شيطان چهار بار ناله نوميدي سر داد؛ روزي كه مورد لعن خدا قرار گرفت، روزي كه از آسمان به زمين هبوط كرد، روزي كه پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله به پيامبري مبعوث شد، و روز عيد غدير خم».

عيد غدير در كلام حضرت امام خميني رحمه الله

عيد همگان

حضرت امام خميني رحمه الله ، عيد غدير خم را كه كاشتن بذر ولايت در جان همه مسلمانان است، مختص گروه خاصي نمي دانست و در اين باره مي فرمود: «امروز كه روز عيد غدير است، از بزرگ ترين اعياد مذهبي است. اين عيد، عيدي است كه مال مستضعفان است، عيد محرومان است، عيد مظلومان جهان است، عيدي است كه خداي تبارك و تعالي به وسيله رسول اكرم صلي الله عليه و آله براي اجراي مقاصد الهي و ادامه تبليغات و ادامه راه انبيا، حضرت امير عليه السلام را منصوب فرمودند».

ارزش مولا علي عليه السلام

حضرت امام خميني رحمه الله معتقد بود كه بزرگيِ عيد غدير، از وجود با بركت علي عليه السلام است و مي فرمود: «مسئله غدير، مسئله اي نيست كه بنفسه براي حضرت امير يك مسئله اي پيش بياورد؛ حضرت امير مسئله غدير را ايجاد كرده است. آن وجود شريف كه منبع همه جهات بوده است، موجب اين شده است كه غدير پيش بيايد. غدير براي ايشان ارزش ندارد؛ آنكه ارزش دارد، خود حضرت است كه دنبال آن ارزش، غدير آمده است. خداي تبارك و تعالي كه ملاحظه فرموده است كه در بشر بعد از رسول اللّه كسي نيست كه [آنچه [دلخواه است انجام بدهد، مأمور مي كند رسول اللّه را كه اين شخص را كه قدرت اين معنا را دارد كه عدالت را به تمام معنا در جامعه ايجاد كند و يك حكومت الهي داشته باشد، اين را نصب كن».

الگوي حكومت اسلامي

همه حكومت ها به الگو و نمونه نياز دارند تا بر اساس آن، رابطه بين حاكم و مردم مشخص شود و حكومت، وظايف خود را به درستي انجام دهد. حضرت امام خميني رحمه الله بر اين عقيده بود كه غدير، الگوي حكومت اسلامي را معيّن كرد. ايشان در اين باره مي فرمود: «روز عيد غدير، روزي است كه پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله تكليف حكومت را معيّن فرمود و الگوي حكومت اسلامي را تا آخر تعيين فرمود كه حكومت اسلام، نمونه اش عبارت از يك همچو شخصيتي است كه در همه جهات مهذّب، در همه جهات معجزه است. و البته پيغمبر اكرم اين را مي دانستند كه به تمام معنا كسي مثل حضرت امير عليه السلام نمي تواند باشد، لكن نمونه را كه بايد نزديك به يك همچو وضعي باشداز حكومت ها، تا آخر تعيين فرمودند».

حكومت يا مقام معنوي

گروهي، خام انديشانه مي پندارند كه مسئله غدير، مربوط به مسائل معنوي امام علي عليه السلام است و ربطي به خلافت و حكومت ايشان بعد از پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله ندارد؛ ولي حضرت امام رحمه الله با ردّ اين مدّعا مي فرمود: «نصب حضرت امير به خلافت، اين طور نيست كه از مقامات معنوي حضرت باشد؛ مقامات معنوي حضرت و مقامات جامع او اين است كه غدير پيدا بشود». ايشان سپس در ادامه مي فرمايند: «اينكه در روايات ما... غدير را آن قدر ازش تجليل كرده اند، نه از باب اينكه حكومت يك مسئله اي است. حكومت آن است كه حضرت امير به ابن عباس مي گويد كه: به قدر اين كفش بي قيمت هم پيش من نيست، آنكه هست، اقامه عدل است. آن چيزي كه حضرت امير عليه السلام و اولاد او مي توانستند در صورتي كه فرصت بهشان بدهند، اقامه عدل را به آن طوري كه خداي تبارك و تعالي رضا دارد، انجام بدهند؛ لكن فرصت نيافتند».

ولايت كلي

حضرت امام خميني رحمه الله بر روي مقام ولايت كلّيِ امامان معصوم عليهم السلام خيلي تأكيد مي كرد. ايشان در سخنان خود، اين ولايت را غير از مسئله خلافت و حكومت مي دانست كه در عيد غدير خم مطرح شد. به نظر مرحوم امام، اين ولايت كلي، همان امامت و از اصول مذهب تشيع است كه كسي كه به آن معتقد نباشد، تمام اعمال نيك خود را باطل كرده است. ايشان در اين مورد مي فرمود: «آن چيزي كه براي ائمه ما قبل از غدير... مطرح بوده است، اين يك مقامي است كه مقام ولايت كلي... [و] امامت است... . اگر كسي... آن ولايت كلي را قبول نداشته باشد، اگر تمام نمازها را مطابق با همين قواعد اسلامي شيعه هم به جا بياورد، باطل است؛ اين غير [از] حكومت... [و] از اصول مذهب است».

انحراف بعد از غدير

پس از واقعه مهم غدير خم و برگزيدن امام علي عليه السلام به جانشيني رسول خدا صلي الله عليه و آله ، عده اي به فاصله اندكي، اين مسئله را نپذيرفتند و علي عليه السلام را از خلافت كنار گذاشتند. اين كنار گذاشتن معصوم و برگزيدن غير او، اندك اندك خطي انحرافي پديد آورد؛ به طوري كه بعدها معاويه ها و يزيدها خلافت و حكومت را به دست گرفتند و آن را به سلطنت تبديل كردند. مرحوم امام خميني، اين انحراف ها را سرچشمه گرفتاري هاي كنوني دنياي اسلام مي داند و مي فرمايد: «انحرافاتي كه بعد از غدير خم پيدا شد و ماها هم غفلت كرديم ـ همه نه ـ بسياري از ماها، اكثريت شايد غفلت كردند و ما را كناره گير كردند، نگذاشتند كه در امور مسلمين دخالت بكنيم، اسباب اين گرفتاري هايي شده است كه الان در سرتاسر كشورهاي اسلامي داريم مي بينيم، در همه جا اين مسائل هست... ».

درست زنده نگه داشتن غدير

شادماني كردن و مجلس گرفتن در اعياد اسلامي، عملي نيكوست؛ ولي نيكوتر آنكه، در مورد بزرگي آن عيد بينديشيم. حضرت امام خميني رحمه الله در مورد درست زنده نگه داشتن عيد سعيد غديرخم مي فرمايد: «زنده نگه داشتن اين عيد، نه براي اين است كه چراغاني بشود و قصيده خواني بشود و مداحي بشود. اينها خوب است؛ اما مسئله اين نيست. مسئله اين است كه به ما ياد بدهند كه چطور بايد تبعيت كنيم. به ما ياد بدهند كه غدير، منحصر به آن زمان نيست؛ غدير در همه اعصار بايد باشد و روشي كه حضرت امير در اين حكومت پيش گرفته است، بايد روش ملت ها و دست اندركاران باشد. قضيه غدير، قضيه جعل حكومت است. اين است كه قابل نصب است؛ والاّ، مقامات معنوي قابل نصب نيست».

غدير در كلام مقام معظم رهبري

عيد غدير، عيد بسيار بزرگ و خاطره عظيم تاريخي است.

در كار غدير بايد هدف را مشخص كرد. بنشينيد و واقعا روي مسائل فكر كنيد. براي اين كار وقت بگذاريد.

در كار فرهنگي غدير، بايد مانند علامه اميني و مرحوم سيدشرف الدين كار كرد كه الغدير و المراجعات را تحويل دادند.

كساني به درد كار غدير مي خورند كه اهل اين كار باشند؛ كار در مورد غدير بايد عميق و گسترده باشد.

كار در مورد غدير، كاري بزرگ و پر جاذبه است.

كار در موضوع غدير بايد پيوسته و دائم باشد و در مورد غدير بايد متخصص تربيت كرد.

عيد غدير، عيد ولايت است، عيد سياست است، عيد دخالت مردم در امر حكومت است، عيد آحاد ملت و امت اسلامي است.

[عيد غدير]، حقيقتا روز بزرگ و عيد تعيين كننده و عظيم القدري است.